Wageningen, Gelderland, Nederland

Tree: Nederlandse voorouders

Notes:
Wageningen is een gemeente en kleine stad in de Nederlandse provincie Gelderland. Wereldberoemd om de Wageningen Universiteit (voorheen Landbouwuniversiteit Wageningen). De stad telt 35.157 inwoners (1 januari 2007, bron: CBS), van wie vele duizenden student zijn. De universiteit en aanverwante instellingen tellen zo'n 7400 werknemers, van wie overigens minder dan 40% woonachtig is in Wageningen. Het huidige gemeentebestuur streeft naar een groei tot 45.000 inwoners.



Ligging



Wageningen is gesitueerd waar de Veluwerand, de Gelderse Vallei en de Rijn aan elkaar grenzen. Waar de Utrechtse Heuvelrug in Rhenen eindigt met de Grebbeberg, heeft Wageningen nog een laatste uitstulping van de Veluwe in de vorm van de Wageningse Berg. Wageningen heeft een belangrijke binnenvaarthaven, met onder meer overslag- en opslagcapaciteit voor olie.



Historie



Onderaan de Wageningse Berg zijn dakpannen gevonden met het stempel van een Romeins legioen. Er zijn echter geen aanwijzingen dat er een Romeins steunpunt aan deze noordzijde van de Rijn was. Met het Romeinse Vada werd vermoedelijk een nederzetting nabij Kessel aan de Maas bedoeld, en niet Wageningen, zoals zo lang is gedacht.



De oudst bekende nederzetting in Wageningen als voorganger van de stad lag wellicht onderaan de Holleweg. Aan het begin van de volle Middeleeuwen verhuisde de nederzetting hogerop; op de Wageningse Berg zijn nabij de Holleweg de resten van een tufstenen kapel en houten boerderijen gevonden. In de twaalfde eeuw ontstond onderaan de berg een nieuwe nederzetting. Na aanleg van een kade als verbinding tussen de flank van de Wageningse Berg en de hoger gelegen haar ten westen van de huidige stad, de huidige Hoogstraat, werd ten zuiden daarvan het oudste deel van de stad aangelegd, rondom Heerenstraat (voorheen Achterstraat) en kerk. Later werd ook aan de noordzijde van de Hoogstraat het regelmatige zijstratenpatroon (Beuningstraat, Junusstraat, Rouwenhofstraat, Riemsdijkstraat) aangelegd. In 1263 kreeg Wageningen van graaf Otto II van Gelre stadsrechten.



Na ontmanteling van de vestingwerken in de negentiende eeuw werd een deel van de voormalige wallen bebouwd met onder meer de bebouwing ten oosten van de Schoolstraat en Molenstraat en de bebouwing aan het Emmapark. Op de voormalige westwal werden aan het begin van de twintigste eeuw de synagoge en doopsgezinde kerk gebouwd. Beiden werden verwoest in 1940 en niet meer op de zelfde plek herbouwd. Na de Tweede Wereldoorlog werd de wal hier afgegraven ten behoeve van de aanleg van de Walstraat en werden er studentenflats op een resterend deel van de wal gebouwd. Deze staan er tegenwoordig nog altijd. In 2000 werd tenslotte op de plek van de vroegere wal, naast de weg, een monument onthuld ter nagedachtenis aan de vele Joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog uit Wageningen.



Andere delen van de vroegere vesting kregen een parkachtige structuur, zoals het vroegere Noorderplantsoen. Bij de aanleg van een verkeersweg (Plantsoen) werd een deel van deze structuur opgeofferd. De straat die de oostelijke Bergpoort en de westelijke Nudepoort met elkaar verbond, de Hoogstraat, is al sinds vele decennia de straat waar middenstanders zich vestigden. Vanaf de tachtiger jaren is deze straat ingericht als voetgangersgebied. Ook in vele zijstraten van de Hoogstraat, zoals Kapelstraat, Nieuwstraat en Junusstraat, bevinden zich belangrijke concentraties van middenstand. De horeca is voornamelijk geconcentreerd op de Markt, aan de Heerenstraat en in de Molenstraat. Tussen omstreeks 450 en omstreeks 900 was het grafveld op de hoek van de Geertjesweg en de Diedenweg in gebruik. Vermoedelijk waren de begravenen afkomstig uit de verschillende buurschappen van Wageningen, die op de grens lagen van de flank van de stuwwal en het Binnenveld. Herkenbaar zijn nog de buurschappen De Peppeld (omgeving Wildekamp) en Leeuwen (omgeving restaurant Het Gesprek); in beide buurschappen is ook de kenmerkende drinkpoel of kolk nog aanwezig. Het gehucht Dolder lag rondom de kruising Van Uvenweg/Churchillweg/Dolderstraat. Dolder of Thulere werd al in 838 genoemd, evenals Brakel (Bracola), op de hoek van Julianastraat en Van Uvenweg.



De verschillende buurschappen waren volgens een zelfde principe opgebouwd: boerderijen rondom een gezamenlijk boerengebruiksruimte (brink), aan de oostzijde het akkerland (op de Wageningse eng, die toen veel groter was) en ten westen van de gehuchten de weilanden in het Binnenveld, heel regelmatig gepercelleerd. Dit Binnenveld werd vanaf de dertiende eeuw in cultuur gebracht. Belangrijke boerderijen waren de Stenen Kamer in Dolder (gebouwd 1597, afgebroken 1954) en de Tarthorst aan de Tarthorsterweg, nu Haverlanden (afgebroken 1969). De brinken waren door middel van schaapsdriften verbonden met de weilanden in het Binnenveld. Relatief intact gebleven is de schaapsdrift van de Droevendaalsesteeg. Daarlangs zijn nog oude elzen te vinden.



Voor de graven en hertogen van Gelre was Wageningen behalve handelshaven vooral ook belangrijk als vesting tegen de bisschoppen van Utrecht en later de hertogen van Bourgondië. De oude gracht (smaller dan voorheen) en delen van de (gerenoveerde) stadsmuur zijn nog steeds te bewonderen. De laatste hertog, Karel van Egmond, liet daarom in 1526 binnen de vesting nog een kasteel bouwen. De fundamenten van drie torens en een deel van de buitenmuur zijn nog te bezichtigen. Op het voormalige kasteelterrein werd aan het einde van de negentiende eeuw het woonbuurtje Bowlespark aangelegd, dat goeddeels nog bestaat en beschermd is als gemeentelijk monument.



Het kasteel van Wageningen werd uiteindelijk door de Staten van Gelderland verkocht aan de laatste drost Lubbert Adolph Torck, die op het terrein klein stadspaleis bouwde in een barokke tuinaanleg. Torck was getrouwd met de rijke weduwe Petronella van Hoorn, dochter van een gouverneur-generaal van Oost-Indië. Later erfde hij van zijn tante kasteel Rosendael inRozendaal bij Arnhem. Torck was politiek actief in Den Haag en liet als burgemeester van Wageningen verschillende publieke werken uitvoeren. Hij investeerde in de stad met het bouwen van herenhuizen voor gepensioneerden van de Verenigde Oostindische Compagnie. Dat zou later nog van belang worden omdat Wageningen één zo'n complex - de zogenaamde 'Bassecour' - ter beschikking kon stellen om in 1873 de rijkslandbouwschool naar de stad te halen.



Wageningen heeft meerdere molens gekend in het verleden. Al in de middeleeuwen stond een tweetal molens aan de vroegere Molenweg, thans de Generaal Foulkesweg geheten. De laatste van deze molens werd omstreeks 1996 gesloopt, genaamd de Eendracht. De molen De Vlijt, gebouwd aan het einde van de negentiende eeuw, staat aan de Harnjesweg, vroeger omgeven door bouwlanden.



Als opvolger van de Rijksland- en tuinbouwschool Wageningen werd in 1918 de Landbouwhogeschool Wageningen gesticht. Dit vormde het begin van een bijzondere ontwikkeling van een kleine vestingstad tot een bijzondere universiteitsstad met de tegenwoordige Wageningen Universiteit. Per 1 januari 2004 is de hogeschool Van Hall Larenstein toegetreden tot Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Met deze toetreding ontstaat, als eerste in Nederland, een zeer grote en veelzijdige combinatie van HBO- en wetenschappelijk onderwijs en onderzoek op het gebied van life sciences en natuurlijke omgeving.



Wageningen is ook de stad waar de Duitse bezetters onder generaal Blaskowitz op 6 mei 1945 in de Aula van de toenmalige Landbouwhogeschool capituleerden, waarmee in Nederland een eind kwam aan de Tweede Wereldoorlog in Europees Nederland. Een dag eerder vonden hierover onderhandelingen plaats, waarbij ook prins Bernhard als bevelhebber van de Binnenlandse Strijdkrachten aanwezig was. Deze onderhandelingen vonden plaats in Hotel De Wereld, dat sinds 2004 opnieuw als hotel in gebruik is. De capitulatie werd tot en met 2005 jaarlijks groots herdacht met een defilé van oud-militairen van Amerikaanse, Britse en Canadese afkomst, tot en met 2004 afgenomen door wijlen Prins Bernhard. In 2005 werd het defilé afgenomen door Prins Willem-Alexander. Vanaf 2006 vindt een vrijheidsdefilé plaats, een veel rijker geschakeerde optocht van oorlogsmaterieel en veteranen uit de Tweede Wereldoorlog.



De plaatsing van een monument op het 5 mei-plein ter herinnering aan de bevrijding is in Wageningen een heet hangijzer. Een uitschuifbare zuil, ontworpen door Hanshan Roebers, werd in 2005 door de bevolking afgewezen, omdat hij te veel aan een fallus of een V-2-raket zou doen denken. Plaatsing op het 5 mei-plein is uiteindelijk afgewezen door de gemeenteraad, en anno 2006 ligt het monument nog altijd te wachten op een definitieve plek.♦

City/Town : Latitude: 51.9663222629401, Longitude: 5.662336349487305