Finsterwolde, Groningen, Nederland

Tree: Nederlandse voorouders

Notes:
Finsterwolde (Gronings: Finnerwol of Finnerwold) is een dorp in de gemeente Oldambt (provincie Groningen, Nederland). Tot 1990 was het een zelfstandige gemeente. Het dorp telt volgens gegevens van het CBS 2440 inwoners (2008), waarbij echter ook plaatsen als Hardenberg (480 inwoners), Ganzedijk (180 inwoners) en de verspreide huizen eromheen (530 inwoners) worden meegeteld. De statistische CBS-regio's Finsterwolde-Centrum en Finsterwolde-nieuwbouw samen (het eigenlijke dorp Finsterwolde) tellen 1250 inwoners.



Tot de gemeente Finsterwolde behoorden naast Finsterwolde de volgende plaatsen: Ekamp, Ganzedijk, Goldhoorn, Hardenberg, Hongerige Wolf, Veenhuizen.



Geschiedenis



Middeleeuwen



De huidige Nederlands-Hervormde kerk van Finsterwolde is gezien de romanogotische bouwstijl waarschijnlijk aan het eind van de dertiende eeuw gebouwd. Dat het dorp gesticht zou zijn tussen 1375 en 1390 berust op een misverstand. Finsterwolde is een veenontginningsnederzetting en is mogelijk gesticht aan het begin van de dertiende eeuw.



In een verdrag met het jaartal 1391 wordt 'Finsterwolda' genoemd, samen met 'Oostfinsterwolda'. In een overeenkomstig verdrag met het jaartal 1420 worden beide plaatsen 'Ffinsterwolde' en 'Oistfinsterwolde' genoemd. Beide plaatsen waren aan het eind van de vijftiende eeuw zelfstandige kerspelen en worden als zodanig genoemd in een lijst van kerspelen van het bisdom Münster in het Oldambt. De benamingen in deze lijst zijn waarschijnlijk ouder. Oost-Finsterwolde wordt in deze lijst 'Astwinserwalda' en Finsterwolde 'Westwinserwalda' genoemd. Hoewel de naam Finsterwolde vaak wordt verklaard als 'duister, donker woud', dankzij het Hoogduitse woord finster ("duister", "somber"), wijzen historici op het Oudfriese wins(t)er, hetgeen zowel "links" als "noordelijk" kan betekenen. De naam zou dan "links van het woud" of "noordelijk van het woud" betekenen.



Resten van de verdwenen St.-Nicolaaskerk van Oost-Finsterwolde werden gevonden tussen Ganzedijk en Veenhuizen. Veenhuizen is de nieuwe benaming van het verplaatste dorp Oost-Finsterwolde. De verplaatsing vond plaats naar aanleiding van veenontginning. Tussen 1454 en het begin van de eerste overstromingen van de Dollard in de zestiende eeuw lag tussen Palmaer en Finsterwolde een lange zeedijk. In Goldhoorn stond een klooster van de Commanderij van de Johannieter Orde. Het klooster van Palmaer bezat in Finsterwolde een voorwerk (kloosterboerderij). Ten zuiden van de kerspelen Finsterwolde en Oost-Finsterwolde lag de grens tussen het Oldambt en Reiderland en tevens tussen de bisdommen Münster en Osnabrück. Deze grens werd gevormd door het riviertje de Tjamme, een in de middeleeuwen reeds gerecht stroompje.



Eigentijdse geschiedenis



Sinds de inpolderingen van de Dollard na 1550 steeg de werkgelegenheid in de landbouw en groeide Finsterwolde uit tot een aanzienlijk dorp. Tot in de achttiende eeuw was het merendeel van de kleigrond in gebruik als grasland. Pas in de negentiende eeuw kwam de overgang naar veeteelt en akkerbouw. Daarbij werd de tegenstelling tussen de boeren en de landarbeiders steeds groter. Lage lonen, lange werkdagen en slechte huisvesting hadden tot gevolg dat de arbeiders zich steeds vaker verzetten en in opstand kwamen. De aanhang van de socialistische voorman Domela Nieuwenhuis en later de CPN (Communistische Partij van Nederland) werd steeds groter. Aan het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw waren er hongerrelletjes en stakingen die met geweld werden neergeslagen.



In 1929 was de grootste landarbeidersstaking die Nederland ooit kende. 5000 mannen en vrouwen in het Oldambt staakten ruim vijf maanden lang (van 1 mei tot 12 oktober 1929) tegen rijke, machtige werkgevers (landbouwers), tegen boerenzoons en tegen de christelijke vakorganisatie. Na de staking van 1919 waren geleidelijk aan maatregelen genomen tegen de landarbeiders. Het loon was in 1923 teruggebracht naar het niveau van vóór 1914 en in 1924 wensten de boeren een verhoging van de arbeidstijd naar 53 à 56 uur. Redenen hiervoor waren de gedaalde landbouwprijzen. Aan het eind van de jaren twintig verbeterde de situatie en wensten de landarbeiders loonsverhoging van 15%. Omdat de lonen het laagst waren in het Oldambt begonnen hier de onderhandelingen, die snel uitliepen op een mislukking. De daaropvolgende staking was grimmig en hard. Er kwam een samenscholingsverbod en landarbeiders kwamen door gevechten met "onderkruipers" (werkwilligen) in de cel terecht. Werkgevers spanden processen aan om landarbeiders uit hun woning te zetten. Bij rellen met de marechaussee werd in Finsterwolde een man doodgeschoten die niets met de staking te maken had, Eltjo Siemens (1898-1929). De staking werd uiteindelijk gebroken.



Lange tijd was Finsterwolde de enige gemeente met een communistische meerderheid in de gemeenteraad. Dit leidde in de jaren vijftig tot het onder curatele stellen van de gemeente. De gemeenteraad en het college werden bij wetswijziging naar huis gestuurd en er werd vanuit Den Haag door de Nederlandse regering als "curator" een "regeringscommissaris" aangesteld (burgemeester Harm Tuin (PvdA)) om de gemeente te besturen. De uitzonderingstoestand werd uitgeroepen in 1951 en beëindigd in 1953, na de volgende gemeenteraadsverkiezingen, die overigens ook door de communisten werden gewonnen. Bij de buurgemeente Beerta fungeerde in 1934/1935 de burgemeester ook als regeringscommissaris. Maatregelen als in Finsterwolde kan men zien in het licht van de Koude Oorlog een periode waarin virulent anticommunisme heerste in Nederland.



Ook in de gemeente Reiderland, waarin Finsterwolde opging, had de NCPN (opvolger van de CPN) veel aanhang. Tussen de herindeling in 1990 en de verkiezingen van 2006 leverde de NCPN onafgebroken minimaal één wethouder. De gemeente Reiderland fuseerde in 2010 met Winschoten en Scheemda in de nieuwe gemeente Oldambt, waar de Verenigde Communistische Partij, die nergens anders in Nederland vertegenwoordigd is, nog steeds 2 van de 25 gemeenteraadszetels heeft.



Geboren

County/Shire : Latitude: 53.1980555555556, Longitude: 7.08361111111111