Search | Advanced Search | Search Families | Search Site

First Name:   Last Name:   ID:  

Photos
(Log in)

Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland

Tree: Nederlandse voorouders

Notes:
Geschiedenis van Muntendam in hoofdlijnen



De venters uit De Polder (uit: F.R. Bos, Muntendam door de jaren heen, Bedum 1984).



Muntendam is omstreeks de dertiende eeuw ontstaan als een nederzetting langs het riviertje de Munte oftewel de Oude Ae. Dit riviertje ontsprong achter Wildervank en mondde uit bij Termunten. Kleinere schepen konden vanaf Termunten doorvaren tot Mun­tendam. Het dorp wordt voor het eerst genoemd in 1391. Het ontleent zijn naam aan een dam in de rivier. Deze Hoge Dam (nu Bredeweg) diende vooral om de wateroverlast in de lager gelegen streken te beperken. Hij verbond de zandhoogte van Muntendam met een veendijk bij Meeden.



De oudste nederzetting lag vermoe­delijk noordelijker: bij de NAM-lokatie in de Tussenklappenpolder. Hier bevond zich een streekdorpje langs de Edeweg (nu Legeweg). Deze weg liep via een de Lutteke Brug (1451) naar het oosten in de rich­ting van Meeden. Ede of eide is een oud woord voor veen. Waarschijnlijk stond hier ook een kerk of kapel. Nog in 1500 had Muntendam twee gees­telijken, waarschijnlijk een pastoor en een kapelaan.De boerderijen van Tussenklappen stonden verder naar het oosten. Hier bevond zich de hoofdweg van Gronin­gen naar Westfalen, die via Zuid­broek en Muntendam naar Meeden liep. Doordat de ondergrond ging inklin­ken, kreeg men hier te maken met wateroverlast. De boerderijen werden daarom verplaatst, zodat ze weer hoog en droog op het veen kwamen te liggen. Eén van deze boerderijen was de Kloosterplaats (Tussenklappen WZ 18), eigendom van het Grijzemonni­kenklooster in Termunten. Het mid­deleeuwse woonhuis is pas in de achttiende eeuw afgebroken. Na de doorbraak van de Dollard omstreeks 1475 werd dit laag gelegen gebied geleidelijk verlaten. De Muntendam­mers moesten zich voortaan naar Zuidbroek begeven als ze naar de kerk wilden.



De huidige dorpskern van Muntendam lag als een eiland midden in het veen. De oudste boerderijtjes ston­den waarschijnlijk langs de Midden­weg, dicht bij het riviertje (polder De Wiede). De vruchtbare weilanden langs de Ae strekten zich uit tot aan Wildervank. Het rivierdal werd omringd door een veendijk (de Rim­pe), die moest voorkomen dat het water over de velden stroomde. Soms was er echter geen houden aan. Daar­om maakte één van de bewoners in 1411 een gat in de Hoge Dam, waar­door het water alsnog weg kon weg­stromen. Dit had weer tot gevolg dat er een oorlogje dreigde, omdat alle landerijen tot aan Midwolda onder water liepen.



Later werden de meeste boerderijen verplaatst naar de Bovenweg en het Loeg, waar het meeste akkerland lag. Het landschap zag er toen nog heel anders uit dan tegenwoordig: er waren veel bosjes en houtwalletjes. In de polder De Wiede werd vermoede­lijk al in de middeleeuwen ijzeroer gedolven. Enkele opgehoopte grond­bulten herinneren daar nog aan.



In de zestiende eeuw namen de bewo­ners de ontginning van het hoogveen langs de Ae ter hand. Muntendam voerde al in 1584 turf uit naar zee. In 1637 werd Muntendammerdiep gegra­ven, dat het dorp verbond met het nieuwgegraven Winschoterdiep naar Groningen. Later werd het doorge­trokken tot Meeden. Het laagveen in de polder De Wiede liet men onge­moeid. Hier lagen nog in 1711 een klein meertje (De Wijde) en een eendenkooi.



De Muntendammer of Zuidbroekster venen strekten zich uit tot aan Bareveld. Het kerspel Zuidbroek verkocht dit gebied in 1647 aan Adriaan Geerts Wildervank, die als een soort projectontwikkelaar op­trad. Hij begon nog hetzelfde jaar met de aanleg van het Oosterdiep naar Veendam. De schepen moesten nogal een omweg maken om in de nieu­we veenkolonie te komen. Daarom werd in 1671 het Westerdiep doorgetrokken tot vlakbij Muntendam, waarna de monding van het Oosterdiep hier werd afgedamd. Twee stel sluisdeuren aan het Oude Verlaat zorgden dat het water niet zomaar wegstroomde.



Het meeste verkeer vond toenter­tijd nog over het water plaats. Dwarsverbindingen waren er niet. Langs de kanalen ontstond zodoende allerlei nijverheid. Een korenmolen stond al de zeventiende eeuw aan het Muntendammerdiep. In de negentiende eeuw waren er onder andere twee steenfabrieken, een kalkbranderij, een scheepswerf en een houtzaagmolen langs het water te vinden. Verder vertrok er vanuit Muntendam een schip naar Groenland om op walvissen te jagen. Niet alleen aan het Oude Verlaat, ook langs de Hellingwal stond een hele rij huizen.



Muntendam vormde zodoende de toe­gangspoort tot Veendam. Niet alleen het verkeer over water, ook al het wegtransport liep door het dorp. Het trekpad van Tussenklappen kwam via het Loeg en de Kerkstraat uit op Middenweg, die werd verbreed tot een wagenweg. Aan het Loeg en in de Kerkstraat verschenen de eerste middenstandswoningen. Het Loeg ont­wikkelde zich tot een echte dorps­straat met deftige burgerhuizen. Hier waren ook de school (Het Loeg 21) en het eerste gemeentehuis (nr. 66) te vinden. Vroeger sprak men van het Loug: een oud woord voor dorp.



De verbinding naar de stad liet nog wel veel te wensen over. Nog in 1652 liep er uitsluitend een Winter Slede baan naar Sappemeer. Pas toen de ontginning van Tripscompagnie voortgang nam, ontstond er een vaste verbinding via de Middenweg. Het voetpad langs de Bovenweg werd door­getrokken naar Veendam.



Tientallen arbeidersgezinnen von­den de kost in de turfgraverijen. Het aantal arbeiderswoningen groeide dan ook gestaag. Een kaart uit 1725 laat al enkele huizen ten noorden van de hervormde kerk zien. Vlakbij lag een zandwinning. Ook de Kerk­straat, de Zuiderstraat en de Kromme Elleboog zullen al vroegtijdig zijn ontstaan. Later kwamen daar nog de Smidslaan en de Pottenbakkerslaan bij. Dit gebied kwam bekend te staan als De Polder: misschien wel omdat Muntendam midden tussen de veendij­ken lag.



Vanaf het einde van de achttiende eeuw maakte Muntendam een sterke groei door. Het dorp werd in 1820 een zelfstandige gemeente en kreeg in 1840-41 een eigen hervormde kerk met een pastorie. Het rijkere Zuid­broek, waar welvarende boeren en burgers de dienst uitmaakten, trok zijn handen ervan af. De Muntendam­mers moesten voortaan hun eigen boontjes doppen.



In Muntendam heerste veel armoede en seizoenswerkloosheid. Het dorp werd een soort arbeidsreservoir voor het Oldambt en de Veenkoloniën. In het voorjaar werkten de gezinnen in het veen en bij de boeren, 's zomers trokken grote groepen Muntendammers door de hele streek om de wieden en te oogsten, in de herfst volgde dan nog de aardappeloogst. Anderen ver­dienden de kost met het voorttrekken van schepen.



Als bijverdiensten werden 's win­ters heidebezems, schrobbers en pijpenstokers gemaakt, die in de verre omtrek werden uitgevent. Later volgde de handel in sinaasappels, citroenen en bokking. Ook lompen en oudijzer, textiel en snuisterijen waren geliefde handelswaar. Eerst liepen de venters vooral met kruiwa­gens, manden en draagkorven. Daarna kwamen de hondenkarren in de mode, waarvan er rond 1900 maar liefst 200 waren. De Muntendammers kwamen be­kend te staan als handige kooplui. Ze moesten ook wel gewiekst zijn, want de gemeentelijke armenkas was niet ruim bedeeld. De uitkeringen waren laag. De allerarmsten moesten soms bedelend aan de kost komen.



Veel gezinnen woonden in armoedige huisjes of zelfs in plaggenhutten, die op het veen kwamen te staan. In het Rottenveen (bij het Poeltje) en Luppenveen (bij de Nieuweweg), in de Ruitershorn en op het Veen (omgeving Tolweg) verrezen tientallen armoedi­ge keuterboerderijtjes. Centraal in het dorp lag de Polder met zo'n 200 arbeiderswoningen.



Ten gevolge van de schrijnende armoede namen alcoholisme, geweldda­digheid en kleine criminaliteit sterk toe. Vooral de groepen zoge­naamde nachtbidders, die onder drei­ging van brandstichting en geweld geld en levensmiddelen eisten, deden vaak van zich spreken. De plaatse­lijke burgerij stelde zich over het algemeen toegefelijk op, om geen last te krijgen van eventuele wraak­acties. In de omliggende dorpen werden de arme Muntendammers vaak met minachting behandeld.



Door de sociale strijd en de opkomst van de verzorgingsstaat ging het de meeste Muntendammers langzamerhand beter. Vanaf 1919 hadden de socia­listen de meerderheid in de gemeen­teraad. De koopkracht van de bevol­king nam langzaam toe. Aan de Kerk­straat werden in de jaren twintig grote winkels en middenstandspanden gebouwd, die getuigden van de toene­mende welvaart. Vooral de groothan­delaren en grossiers, die de venters van handelswaar voorzagen, profi­teerden daarvan. Succesvolle kooplui en ambachtslieden bouwden een woning aan de Nieuweweg. Door de komst van fietsen, bakfietsen en auto's konden ze steeds grotere afstanden afleg­gen. Uit de kleinhandel ontwikkelden zich enkele succesvolle handelson­dernemingen, die heel Nederland doorkruisten. Aan de Wijde Blik verrezen de eerste sociale huurwo­ningen. De werkloosheid in de jaren dertig betekende weliswaar een te­rugval in de vroegere armoede. Maar vanaf het midden van de jaren vijf­tig ging het opwaarts.



Het aantal venters liep snel te­rug. De meeste jongeren zochten liever werk in de Veendammer indus­trie of in het bouwbedrijf. De ge­meenschapszin bleef echter groot. "Velen van degenen, die thans in auto's rijden, hebben in hun jonge jaren nog op het aardappelveld ge­rooid en zijn vroeger ook met hon­den-kar of bakfiets er op uit ge­trokken", lezen we in 1952: "Men zou zich schamen, wanneer men zich van de arbeiders en kleine venters zou distanciëren." Het gevoel van ach­terstelling speelde daarbij de Mun­tendammers steeds weer parten.



Het grootste deel van de arbei­derswoningen maakte in de jaren vijftig en zestig plaats voor nieuw­bouwwijken. Vooral de sloop van de Polder maakte veel emoties los. Het was voor veel Muntendammers alsof het hart uit hun dorp werd gesneden. De nieuwbouwplannen sneden de band, die het dorp met het verleden had, rigoureus af, stelde dorpshistoricus Frits Bos later vast. In de jaren zeventig en tachtig moesten ook veel verouderde middenstandswoningen en boerderijtjes eraan geloven. Er volgden nieuwbouwplannen ten noorden van de Kerkstraat en in de Ruiters­horn. Moderne koopwoningen kwamen de in Biefkestreek, in Ruitershorn en op De Bouwte te staan. De straatna­men weerspiegelden de nieuwe tijd: burgemeesters, staatslieden en be­kende dorpsgenoten gaven hun naam aan de eerste nieuwbouwbuurten. Later koos men voor meer historische namen als Kleine Venne, Het Voorste Streekje, De Muntelaan en Driemolen­slaan, maar in het plan Westerbouwte koos men voor straatnamen zonder een historische achtergrond.



Als nieuwe gemeenschapsvoorzienin­gen ontstonden dorpshuis De Menter­ne, het overdekte D.G. van den Noor­tbad, het sportcomplex Ruiterhorn, de sportvelden en de Heemtuin. Het gemeentehuis, dat sinds 1886 aan de Kerkstraat was gevestigd, werd in 1918 vervangen door een nieuw raad­huis in neo-renaissancestijl. Het gemeentehuis verhuisde in 1956 naar de Middenweg, om in 1992 te verkas­sen naar de huidige locatie. De openbare school, die sinds 1881 aan het begin van de Bovenweg was geves­tigd, werd in 1963 vervangen door de Europaschool. In 1974 kwam er een tweede school bij in Ruitershorn: de Burgemeester Verkruissenschool. Aan de Middenweg werd in 1922 een chris­telijke school geopend. De verkeers­situatie veranderde grondig door de aanleg van de Oosterweg in de jaren zeventig. Het historische Muntendam is door dit alles grotendeels ver­dwenen

Media

Documents

Documents (Log in)

Birth

Matches 1 to 50 of 65

1 2 Next»

	Last Name, Given Name(s)	Birth		Person ID	Tree
1	Beekman, Bernardina Johanna	Tue 29 Feb 1876	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I332675	Nederlandse voorouders
2	Beekman, Henricus Johannes	Sat 01 Nov 1879	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I332676	Nederlandse voorouders
3	Beekman, Jacobus	Tue 02 May 1871	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I332673	Nederlandse voorouders
4	Beekman, Norbertus Johannes Antonie	Sun 31 Aug 1873	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I332674	Nederlandse voorouders
5	Bijlholt, Nanno Remko	Tue 20 Jun 1893	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I231505	Nederlandse voorouders
6	Bos, Arend	Mon 15 Sep 1879	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I204277	Nederlandse voorouders
7	Bos, Harmina	Thu 24 Jun 1875	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I364341	Nederlandse voorouders
8	Bos, Trijntje	Tue 02 Dec 1873	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I654881	Nederlandse voorouders
9	Bosscher, NN	Fri 23 Jul 1897	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I721638	Nederlandse voorouders
10	Brink, Hindrik	Sun 05 Apr 1840	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I463090	Nederlandse voorouders
11	van Deest, Tallina	Thu 20 Feb 1845	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I525562	Nederlandse voorouders
12	Dik, Jantine Catharine	Wed 25 Mar 1891	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I156331	Nederlandse voorouders
13	Doddema, Alberdina Janna	Tue 13 Aug 1878	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I747830	Nederlandse voorouders
14	Doddema, Albert	Thu 03 Apr 1873	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I633549	Nederlandse voorouders
15	Doddema, Albert	Mon 02 Feb 1874	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I392175	Nederlandse voorouders
16	Doddema, Eerko	Tue 21 Jan 1873	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I105356	Nederlandse voorouders
17	Doddema, Elsina	Thu 02 Sep 1875	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I705577	Nederlandse voorouders
18	Doddema, Geert	Fri 27 Oct 1876	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I705578	Nederlandse voorouders
19	Doddema, Imka	Sun 26 Jul 1874	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I115651	Nederlandse voorouders
20	Doddema, Jantje	Fri 08 Mar 1878	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I705579	Nederlandse voorouders
21	Dreeuws, Hilko	Thu 09 Mar 1871	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I341435	Nederlandse voorouders
22	Geertsema, Luchien	Mon 14 Jan 1884	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I271780	Nederlandse voorouders
23	Hamminga, Aaltje	Thu 22 Jun 1843	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I389590	Nederlandse voorouders
24	Hamminga, Egeberdina	Mon 05 Jan 1846	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I711521	Nederlandse voorouders
25	Hamminga, Jan	Fri 22 Jan 1841	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I711519	Nederlandse voorouders
26	Hamminga, Jurjen	Wed 04 Oct 1848	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I711522	Nederlandse voorouders
27	Kah, Harmanna	Thu 30 Aug 1888	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I756772	Nederlandse voorouders
28	Kalk, Zwaantje	Tue 30 Dec 1873	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I544804	Nederlandse voorouders
29	Klein, Geertje	Fri 22 Oct 1880	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I199840	Nederlandse voorouders
30	Klein, Geertruida Gesina	Thu 27 Mar 1879	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I199839	Nederlandse voorouders
31	Kor, Augustinus	Sat 13 Oct 1883	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I257979	Nederlandse voorouders
32	Krans, Jan	Sun 16 Oct 1881	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I198888	Nederlandse voorouders
33	Kruizinga, Iemke	Tue 29 Feb 1876	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I387596	Nederlandse voorouders
34	Lahpor, Geert	Wed 11 Feb 1880	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I370006	Nederlandse voorouders
35	Lahpor, Gepke	Tue 05 Dec 1882	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I625578	Nederlandse voorouders
36	Lahpor, Jacob	Sat 21 Feb 1874	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I625574	Nederlandse voorouders
37	Lahpor, Pietertje	Sun 19 Aug 1877	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I625577	Nederlandse voorouders
38	Meijer, Grietje	Fri 01 Mar 1839	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I648667	Nederlandse voorouders
39	Meuken, NN	Fri 27 Nov 1896	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I742205	Nederlandse voorouders
40	Meuken, NN	Fri 27 Nov 1896	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I742206	Nederlandse voorouders
41	Mulder, Jacob	Thu 29 Apr 1880	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I485018	Nederlandse voorouders
42	Nauta, Hemmo Hijleco	Tue 1 Feb 1853	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I286634	Nederlandse voorouders
43	Otten, Jan Cornelis	Tue 07 Jun 1864	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I478348	Nederlandse voorouders
44	Otten, Jan Cornelis	Sat 19 Feb 1910	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I478349	Nederlandse voorouders
45	Panman, Marchien	Wed 13 Jan 1875	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I720164	Nederlandse voorouders
46	Panman, Martha	Sat 19 Jun 1886	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I159368	Nederlandse voorouders
47	Panman, Neltje	Fri 09 Jan 1885	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I154044	Nederlandse voorouders
48	Panman, NN	Sun 05 Oct 1873	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I720163	Nederlandse voorouders
49	Panman, Pieter	Sun 03 Jun 1883	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I153448	Nederlandse voorouders
50	Panman, Willem	Sun 30 Jan 1881	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I159367	Nederlandse voorouders

1 2 Next»

Death

Matches 1 to 26 of 26

	Last Name, Given Name(s)	Death		Person ID	Tree
1	Abee, Klasina	Mon 30 Oct 1871	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I383747	Nederlandse voorouders
2	Baas, Elsjen	Tue 06 Jul 1909	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I484413	Nederlandse voorouders
3	Beekman, Bernardina Johanna	Thu 24 Jun 1886	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I332675	Nederlandse voorouders
4	Bosscher, NN	Fri 23 Jul 1897	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I721638	Nederlandse voorouders
5	Buiskool, Geert	Sat 23 Feb 1907	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I697486	Nederlandse voorouders
6	Doddema, Elsina	Wed 30 Aug 1876	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I705577	Nederlandse voorouders
7	Doddema, Geert	Thu 25 Jan 1877	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I705578	Nederlandse voorouders
8	Doddema, Jantje	Thu 27 Oct 1881	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I705579	Nederlandse voorouders
9	Doddema, Johannes	Sat 29 Jun 1895	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I105326	Nederlandse voorouders
10	Donker, Grietje	Sun 09 Mar 1913	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I375934	Nederlandse voorouders
11	Gort, Fennechina Anna Geertruida	Fri 26 Mar 1909	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I617865	Nederlandse voorouders
12	Kalk, Zwaantje	Sat 10 Jan 1874	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I544804	Nederlandse voorouders
13	Kruize, Harm	Fri 06 May 1898	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I484428	Nederlandse voorouders
14	Meijer, Grietje	Tue 27 Oct 1903	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I705574	Nederlandse voorouders
15	Meuken, NN	Fri 27 Nov 1896	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I742205	Nederlandse voorouders
16	Meuken, NN	Fri 27 Nov 1896	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I742206	Nederlandse voorouders
17	van Montfoort, Johanna	Fri 27 Jan 1911	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I148709	Nederlandse voorouders
18	Panman, NN	Sun 05 Oct 1873	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I720163	Nederlandse voorouders
19	van der Poel, Wolter	Tue 30 Aug 1910	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I156457	Nederlandse voorouders
20	Por, Hemmechien	Wed 29 Mar 1905	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I390542	Nederlandse voorouders
21	Schenkel, Meinardus Hendrikus	Thu 28 Aug 1902	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I27087	Nederlandse voorouders
22	Spelbrink, Johannes Nicolaas	Sun 19 Jan 1902	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I617868	Nederlandse voorouders
23	Stuiver, Frederik	Thu 07 Jul 1898	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I575947	Nederlandse voorouders
24	van der Veen, Aaltje	Tue 30 Jan 1906	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I73340	Nederlandse voorouders
25	Vegter, Harm	Tue 17 Jan 1893	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I784658	Nederlandse voorouders
26	Zuiderveen, Leentje Berends	Wed 15 Nov 1871	Loeg, Muntendam, Groningen, Nederland	I112183	Nederlandse voorouders